-
1 ут чыккан кебек
1) см. ут капкан кебек2) как на пожа́р -
2 кебек
1) как, сло́вно, то́чноефәк кебек чәчләр — во́лосы сло́вно шёлк
бәйрәмдәге кебек — как в пра́здник
баздан чыккан кебек — то́чно из по́греба вы́шел
2) как (кто, что-л.); подо́бно (кому, чему-л.); подо́бно тому́ как, наподо́бие, вро́де (кого, чего-л.)ат кебек эшли — рабо́тает как ло́шадь
3) наподо́бие, подо́бно, вро́де, так же, как, как исинең кебек — подо́бно тебе́; вро́де тебя́
ул да әтисе кебек акыллы — и он, как оте́ц, у́мный
4) подо́бный (кому, чему-л.); тако́й, как ( что); ра́вный (кому, чему-л.)синең кебекләр күптән өйләнделәр — таки́е, как ты, давно́ пожени́лись
аның кебек чагымда эшли идем инде — в его́ во́зрасте я уже́ рабо́тал
5) пренебр. наподо́бие ( чего)өй кебек нәрсә бар — есть что́-то наподо́бие до́ма
күлмәк кебек нәрсәсе бар иде бугай — ка́жется, бы́ло на ней что́-то наподо́бие пла́тья
6) как бу́дто, как бу́дто бы, сло́внокурыккан кебек тоелды — показа́лось, как бу́дто испуга́лся
күргән кебек булу — как бу́дто бы ви́дел
елаган кебек күзләре кызарган — глаза́ покрасне́ли, сло́вно пла́кал
7) вро́де, ка́жетсяәйткән кебек идем — я вро́де сказа́л
акча түләдем кебек — ка́жется, де́ньги я заплати́л
-
3 мәгарәдән чыккан кеше кебек
1) как из пеще́ры (ненормальный, полоумный, далёкий от всего земного человек)2) обро́сший, гря́зный, лохма́тый и обо́дранный ( человек) -
4 ут
I сущ.1) ого́нь, огонёк; пла́мя || о́гненныйҗем-җем килеп, утлар яна — сверка́ют огни́
чыршы утлары — огни́ ёлки
йортны ут чорнап алган — дом объя́т пла́менем
учакка ут ягып җибәрү — развести́ ого́нь в очаге́
2) пожа́рурманда ут чыккан — в лесу́ возни́к пожа́р
утны сүндерү — потуши́ть пожа́р
ут чыгару — вы́звать пожа́р
3) воен. ого́нь; стрельба́, пальба́ || огнево́йартиллерия уты — артиллери́йский ого́нь
ут ачу — откры́ть ого́нь
ут астында калу — попада́ть под обстре́л
4) перен. ого́нь, бойутка керәм — иду́ в бой ( в огонь)
5) перен. ого́нь, пыл, пла́мя || о́гненный, пла́менныймәхәббәт уты — пла́мя любви́
йөрәккә ут кабызу — заже́чь пла́мя в се́рдце
күзләрендә ут — в глаза́х огоньки́
сугыш уты — пла́мя войны́
6) перен. жар, ( высокая) температу́ра; лихора́дкабала ут эчендә — ребёнок весь в жару́
ул ут эчендә саташып ята — он бре́дит с высо́кой температу́рой
7) светтәрәзәдәге ут яктысы — свет в окне́
ут кабызу — заже́чь свет
ут сүндерү — погаси́ть свет
8) разг. электри́чествоут өчен түләү — заплати́ть за электри́чество
9) в знач. прил.; перен. горя́чий, отча́янныйут хатын — отча́янная же́нщина
ут холык — горя́чий хара́ктер
•- ут алу- ут ачу
- ут кабу
- ут корты
- ут кутыры
- ут күршесе
- ут ноктасы
- ут салу
- ут сүндергеч
- ут тавы
- ут ташы
- ут төртү
- ут төртүче
- ут үләне
- ут чаткысы
- ут чыгару
- ут шәүләсе
- ут яктысында
- утка күренү
- утка табынучы
- утка чыдам
- утка чыдамлы
- утка чыдамлы материаллар
- утка чыдамлылык••ут белән су арасында — меж двух огне́й
ут борчасы — шалу́н, непосе́да
ут йоту — си́льно горева́ть, кручи́ниться; кручи́на
ут йөгерү — появле́ние стра́ха, боя́знь
ут өермәсе — о́гненный шквал
ут уйнату — де́лать спо́ро, рабо́тать с огонько́м
күзләре ут чәчә — его́ (её) взгляд пыла́ет огнём
ут чыккан кебек ашыгу — спеши́ть, как на пожа́р
ут чыкканмы әллә? — не на пожа́р ведь?
ут ягып талашу — руга́тельски руга́ться
ут яну — горе́ть пла́менем, пыла́ть
утка бастыру — зада́ть жа́ру, зада́ть пе́рцу
утка керосин сибү — (под)ли́ть ма́сла в ого́нь
утсыз төтен булмый — (посл.) нет ды́ма без огня́; где дым, там и ого́нь
уттан алып суга салу — ( кинуть) из огня́ да в по́лымя
уттан котылу, суга төшү — (попа́сть) из огня́ да в по́лымя
- ут капкандайуттан курыккандай курку — боя́ться как огня́
- ут кебек
- ут күз
- ут күзле
- ут чәчү
- ут чыккан кебек
- утка салу II сущ.; уст.трава́, травяни́стое расте́ние ( встречается в составных названиях растений)- ут агасы -
5 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
6 йомырка
сущ.1) яйцо́ || яи́чныйкош йомыркасы — пти́чье яйцо́
ташбака йомыркасы — черепа́шье яйцо́
йомырка салу — нести́ (класть) я́йца, нести́сь
йомырка сала торган кош — несу́шка (курица, утка, гусь и т. п.)
йомыркадан чыгу — вы́лупиться из яйца́
чиле-пешле йомырка — яйцо́ всмя́тку
йомырка агы — яи́чный бело́к
йомырка кабыгы — яи́чная скорлупа́
йомырка сарысы — яи́чный желто́к
йомырка сарысы төсендә — цве́та яи́чного желтка́
йомырканың җөе юк — (посл.) яйцо́ не име́ет швов
йомырка тавыкны өйрәтми — (посл.) яйцо́ ку́рицу не у́чит
аның әтәче дә йомырка сала — (погов.) у него́ и пету́х несётся
күрше тавыгы каз кебек, йомыркасы баш кебек — (посл.) в чужи́х рука́х всегда́ ломо́ть вели́к (букв. у соседа́ ку́рица с гуся́, а я́йца несёт величино́й с го́лову)
2) как первый компонент русского сложн. сл. яйце-йомырка салучанлык — яйцено́скость
йомырка (күп) сала торган тавык — яйцено́ская ку́рица
•- чебеш чыгару
- йомырка җыючы
- йомырка сатучы
- йомырка тәбәсе
- йомыркага утыру••йомырка салырга йөргән тавык кебек, йомыркасы бар тавык кебек (йөрү) — (носи́ться) как ку́рица с яйцо́м
йомырка эчендәге сары кебек — как у попа́ за па́зухой (букв. как желто́к в яйце́)
йомыркадан әле (яңа) чыккан — зелёный, нео́пытный
йомыркадан җөй эзләү — выи́скивать чью́-либо вину́ (букв. выи́скивать шов на яйце́)
-
7 энә
сущ.1) игла́, иго́лка || иго́льный, иго́лочныйтегү энәсе — шве́йная игла́
камыт энәсе — то́лстая шо́рная (сапо́жная) игла́
хирургия энәсе — хирурги́ческая игла́
патефон энәсе — патефо́нная игла́ (иго́лка)
энә саплау — проде́ть ни́тку в ушко́ иго́лки
энә күзе — иго́льное ушко́
энә чәнечмәсе — иго́лочный уко́л
энә кая, җеп тә шунда — посл. куда́ иго́лка, туда́ и ни́тка
энә дә бүләк, дөя дә бүләк — посл. не до́рог пода́рок, до́рого внима́ние (букв. пода́рок есть пода́рок: хоть иго́лка, хоть верблю́д)
җәяүлегә энә дә йөк — погов. пешехо́ду и иго́лка - но́ша
2) спи́ца ( для вязания), крючо́кчигү энәсе — вяза́льный крючо́к
тамбур энәсе — крючо́к для вяза́ния
3) бот.; зоол. игла́, иго́лка, хво́я, колю́чка, шипсм. тж. тикәнчыршы энәләре — ело́вые и́глы ( хвои)
сырганак энәләре — колю́чки (шипы́) облепи́хи
кактус энәсе — иго́лка (колю́чка) ка́ктуса
керпе энәләре — иго́лки (колю́чки) ежа́
•- энә мендәре
- энә тоткыч••энә белән җеп кебек — как игла́ с ни́ткой
энә белән кое казу — ка́торжная рабо́та, еги́петская рабо́та (об очень изнурительной, кропотливой работе)
энә белән тиресен тунау — спуска́ть/спусти́ть семь шкур
энә буе җир китү — о до́лгом, ме́дленном передвиже́нии
энә җибәрү — пуска́ть (де́лать) шпи́льки
энә күзе кебек (энә күзе чаклы; энә күзе хәтле) — о́чень ма́ленький, ме́лкий
энә күзеннән үткәрү — проверя́ть/прове́рить доскона́льно; разбира́ть/разобра́ть по ко́сточкам
энә өстендә утыру — (сиде́ть) как на иго́лках
энә төртерлек тә урын булмау (энә төртерлек тә урын калмау) — иго́лку (иго́лки) не́где (не́куда) воткну́ть; ступи́ть не́где; я́блоку не́где упа́сть
энә түгел — не иго́лка (найдётся)
энәдән генә чыккан (энәдән-җептән чыккан) — с иго́лочки (иго́лки)
энәдән куркып лом йоту — сня́вши го́лову, пла́кать по волоса́м
энәләре тырпаю — разозли́ться, ощети́ниться прост.
энәсенә дә тимәү (энәсенә дә кагылмау) — не за́риться на чужо́е добро́, быть че́стным
- энә очы кадәр генәэнәсеннән җебенәчә (энәсеннән җебенә кадәр; энәсеннән җебенә чаклы; энәсеннән җебенә хәтле) — доскона́льно, подро́бно, во всех подро́бностях, до мельча́йших подро́бностей, до то́нкости; от доски́ до доски́
- энә очы хәтле генә
- энә очы кадәр дә
- энә очы чаклы да
- энә очы хәтле дә -
8 разбитый
-
9 таш
1. сущ.1) ка́мень ( вообще); делово́й ка́мень, бутташ ятмалары — за́лежи ка́мня
йөргән таш шомара, яткан таш мүкләнә — (посл.) ка́мень в движе́нии шлифу́ется, лежа́чий ка́мень обраста́ет мхом
кара ташны юып агарталмассың — чёрного кобыля́ (букв. чёрного ка́мня) не отмо́ешь добела́
таш карьеры — ка́менный карье́р
2) ка́мень, твёрдый (поле́зный) минера́л в соста́ве го́рных поро́д || ка́менныйакбур ташы — известня́к
алмас ташы — минера́льный алма́з
тимер ташы — желе́зная руда́
3) о частя́х устро́йств, механи́змов и т. п., изгото́вленных из ка́мнямунча ташы — ка́мень на ба́нной печи́
2. прил.сәгать ташы — ка́мень в часа́х
1) ка́менный, состоя́щий и́ли сде́ланный из ка́мняташ балта — ка́менный топо́р
таш кыя — ка́менная скала́
таш дивар — ка́менная стена́
таш нигез — ка́менный фунда́мент
2) перен. ка́менный - не подве́рженный эмо́циям и́ли не выража́ющий эмо́цийташ җан — ка́менная душа́
таш чырай — ка́менное выраже́ние лица́
•- таш гасыр
- таш гасыры
- таш кала
- таш остасы
- таш салучы
- таш тоз
- таш урам
- таш энҗе
- таш юл
- таш юл салу
- таш юнучы
- ташка бастыру
- ташка басу
- ташка басылу
- ташка басылган
- ташка баскан••таш булып батсын — пусть уйдёт как ка́мень (ключ) в во́ду (обычно пожелание девушке, выходящей замуж, т. е. пусть уйдёт и не возвращается в отчий дом)
таш булып (кебек) кату — застыва́ть ка́мнем; окамене́ть
таш йоткандай (йоткан кебек) — соверше́нно безмо́лвно
таш капчык — тюрьма́, ка́рцер
таш кисү — выполня́ть тяжёлую физи́ческую рабо́ту (букв. ре́зать ка́мень)
таш маңгай — ме́дный лоб
таш өстендә таш калмас — ка́мень на ка́мне не оста́нется
таш ташыдыңмы әллә? — поду́маешь - ка́мни на себе́ таска́л (говорится в укор человеку, который жалуется на тяжесть лёгкой в общем работы)
таш яра — зе́млю ро́ет (т. е. проявляет большую активность для достижения какой-л. цели)
таш ярырдай булып — гото́вый раска́лывать ка́мни; с огро́мной эне́ргией
таш яуса (ярылса) — да хоть камнепа́д на го́лову; не взира́я ни на каки́е препя́тствия; кровь и́з носу; хоть в лепёшку разби́ться
ташка бәргән борчак кебек — как горо́х об сте́нку
ташка кадак кагу — вбива́ть гвоздь в ка́мень; сде́лать (что-л.) невозмо́жное
ташны кая таба тәгәрәтү — клони́ть разгово́р (букв. кати́ть ка́мень) ( к чему)
таштан юкә сую (суелу) — говорится о чрезвычайной трудности добиться пользы, уступки, благосклонности у кого-л.
таштан яралган — чрезвыча́йно выно́сливый и кре́пкий (букв. сотворённый из ка́мня)
ташы (ташлары) кызу (кызган) — вошёл (вошли́) в аза́рт (в раж); увлечён без ме́ры (букв. ба́нный ка́мень их горя́ч)
- таш атуташыгыз кызу булсын! — что́бы ка́мень был горя́ч! что́бы ка́мень не остыва́л! (шутл. пожелание новобрачным)
- таш белән ату
- таш бәгырь
- таш бәгырьле
- таш борчак
- таш кебек
- таш күңел
- таш күңелле
- ташка тамга салган
- ташка үлчим -
10 мәгарә
сущ.1) книжн. грот, пеще́рамәгарәдән чыккан кеше — челове́к из пеще́ры
һинд мәгарәләре — инди́йские пеще́ры
2) перен. пеще́ра (о тёмном, холодном и сыром помещении, похожем на пещеру)•• -
11 агу
I неперех.1)а) течь (о реке, воде в ней и т. п.) утека́ть, уте́чь (о жидкости из сосудов с худым дном, зерне из дырявого мешка и т. п.) || тече́ние, уте́чкасуның агуын күзәтү — наблюда́ть тече́ние воды́ (за тече́нием воды́; как течёт вода́)
аккан сулар кире кайтмый — (песня, посл.) уте́кших вод не возврати́ть (т. е. прошлого не вернуть)
торба шартлап нефть агу — уте́чка не́фти че́рез ло́пнувшую трубу́
б) протека́ть/течь || протека́ние (посереди́не, ми́мо чего́)авыл уртасыннан агып торган инеш — речу́шка, кото́рая протека́ет посереди́не дере́вни
су буаның өстеннән ага — вода́ перетека́ет (идёт, пошла́) че́рез плоти́ну
2)а) течь, струи́тьсяаның тамырларында аучы каны ага — в его́ жи́лах струи́тся (течёт) охо́тничья кровь
б) течь, идти́/пойти́ (о слюне, крови из пореза и т. п.); вытека́ть/вы́течь, выделя́ться/вы́делиться (о гное и т. п.); струи́ться, течь (идти́) струёй (стру́йкой) (о крови, выдаиваемом молоке и т. п.) || тече́ние, вытека́ние, выделе́ниекан агуын туктату — останови́ть кровотече́ние
3)а) течь, стека́ть/стечь, сбега́ть/сбежа́ть (о дождевой воде с плаща, с крыши, по окну, стеклу, крыше; о поте со лба, по щекам; о слезах по лицу и т. п.); струи́ться, ли́ться, кати́ться (о ручье, обильных слезах и т. п.) || тече́ние, стека́ние, сток, сбега́ниетир шундый ага... — пот так и льёт (ка́тится, струи́тся)...
чишмә чылтырап ага — зво́нко струи́тся руче́й
б) идти́ (пойти́, хлеста́ть) пото́ком, хлеста́ть (о крови; о потоке воды, вулканической лаве и т. п.) || пото́к4) натека́ть/нате́чь; набежа́ть ( о берёзовом соке) || натека́ниекәрәздән ярты савыт бал аккан — из сот натекло́ полми́ски мёда
өстәл астына бераз сөт аккан — под стол натекло́ немно́го молока́
5) течь, сы́паться (о зерне из бункера, песке, муке и т. п.); сы́паться (течь) струёй (стру́йкой), струи́ться, поструи́ться ( о муке)комбайн бункерыннан ашлык ага — из бу́нкера комба́йна сы́плется зерно́
6) плыть (поплы́ть, идти́/пойти́, дви́гаться/ дви́нуться) по тече́нию (о брёвнах, масляных пятнах на воде, плотах, льдинах и т. п.)боз күптән ага инде — лёд уже́ давно́ идёт (пошёл)
7) плыть/поплы́ть, течь/поте́чь, нести́сь/понести́сь (об облаках и т. п.) || пото́кболытларның тиз агуы — облака́ бы́стро несу́тся (теку́т); бы́стрый пото́к облако́в
көчле яңгыр ташкыныннан күп каралтылар акты — ли́вневым пото́ком бы́ло снесено́ (унесено́) мно́го строе́ний
9) вытека́ть/вы́течь (о внутренностях задранного зверем животного, о глазах и т. п.) || вытека́ниеяраланган күзе аккан аның — ра́неный глаз у него́ вы́тек
10) протека́ть/проте́чь, течь, подтека́ть, дава́ть (дать) течь (о худом ведре, рассохшейся кадушке, новой лодке и т. п.) || проте́чка, течь, протека́ниекисмәкнең агуын туктату — останови́ть течь в каду́шке
11) перен. течь, протека́ть/проте́чь, идти́, плыть (о времени, жизни, годах и т. п.); утека́ть/уте́чь; бежа́ть || тече́ние, ход; бегкөннәрнең үз көенә генә агуы — разме́ренное тече́ние дней (бу́дней); разме́ренный ход дней
12) перен. та́ять, плыть, уплыва́ть/уплы́ть (о деньгах и т. п.) || та́яниеакча ага гына, кая киткәнен дә белмәссең — де́ньги так и та́ют (уплыва́ют) неизве́стно куда́
13) перен. притека́ть, течь, плыть (о деньгах, денежных поступлениях, доходах и т. п.)акча ага гына ул кооперативка — де́ньги так и теку́т в э́тот кооперати́в
•- ага торган
- агып алу
- агып бетү
- агып йөрү
- агып керү
- агып килү
- агып китеп бару
- агып китү
- агып тору
- агып төшү
- агып утыру
- агып чыгу
- агып чыккан җир
- агып чыга торган җир
- агып яту
- акмый торган••II сущ.акмаса да тама — ко́е-что (нет-нет да) (и) перепада́ет, "ка́пает" понемно́гу (понемно́жку), хоть немно́го (немно́жко, понемно́гу) да перепада́ет (достаётся, мо́жно поживи́ться)
1) яд (змеиный, пчелиный, растительный, химический); отра́ва (для тараканов, от мышей); протрави́тель ( для семян)даруга китә торган агулар — я́ды, иду́щие на лека́рства
агачка агу сиптерү — опры́скивать де́рево я́дом
күсе агуы — крыси́ный яд; отра́ва для (от) крыс
2) перен. яд (чьего-л. едкого замечания, сплетни), отра́ва, дурма́н (расистской идеологии, фашистской пропаганды, национализма, шовинизма); зе́лье прост. (об алкоголе, табаке, знахарских снадобьях, а тж. о зловредном человеке и т. п.)аракы ул - агу — во́дка - э́то яд (отра́ва, зе́лье)
•- агу бирү- агу кайтаргыч
- агу уты
- агу химикат
- агу эчү••агу чәчү — источа́ть (источи́ть, распространя́ть/распространи́ть, се́ять) яд; язви́ть; злопыха́тельствовать/ позлопыха́тельствовать
-
12 йөрәк
сущ.1) анат. се́рдце || серде́чныййөрәк эшчәнлеге — де́ятельность се́рдца
йөрәк тибеше — бие́ние се́рдца; сердцебие́ние
йөрәккә операция ясау — де́лать опера́цию на се́рдце
йөрәк авыруы — серде́чное заболева́ние
йөрәк мускулы — серде́чная мы́шца
йөрәк дарулары — серде́чные лека́рства
2) душа́, се́рдце ( как вместилище чувств человека) || серде́чный, душе́вныйсаф йөрәк — чи́стая душа́
кайнар йөрәк — горя́чее се́рдце
батыр йөрәк — хра́брое се́рдце
таш йөрәк — ка́менное се́рдце
чын йөрәктән — от всей души́, от всего́ се́рдца
йөрәк җылысы — серде́чная (душе́вная) теплота́
йөрәк әрнүе — душе́вная (серде́чная) боль
йөрәк кайгысын уртаклашу — подели́ться душе́вными пережива́ниями
йөрәк хисләрен түгү — излива́ть серде́чные чу́вства
йөрәктәген әйтеп бирү — вы́сказать то, что в душе́ (на се́рдце)
йөрәк ашкына (җилкенә, алгысый) — се́рдце волну́ется
карама беләккә, кара йөрәккә — (посл.) не смотри́ на си́лу, смотри́ в ду́шу (на се́рдце)
3) перен.; ласк. йөрәгем, йөрәккәем се́рдце (ты) моё, душа́ (ты) моя́; ду́шенькаҗавап хатыңны көтәм, йөрәгем — се́рдце (ты) моё, жду отве́тного письма́
4) перен. центр, се́рдце чего-л.атомның йөрәгенә үтеп керү — прони́кнуть в се́рдце а́тома
5) перен. сме́лость, отва́гамондый эшкә алынырга йөрәк кирәк — чтоб бра́ться за тако́е де́ло, нужна́ сме́лость
герой булу өчен беләк тә, йөрәк тә кирәк — (погов.) чтоб стать геро́ем, ну́жно име́ть и си́лу, и отва́гу
•- йөрәк авыруы
- йөрәк алды
- йөрәк букчасы
- йөрәк колакчыгы
- йөрәк өянәге
- йөрәк тоту
- йөрәк уты••йөрәге белән — в душе́
йөрәге боз (салкын) — бесчу́вственный, с холо́дным се́рдцем
йөрәген бозу — си́льно расстро́ить
йөрәген кузгату — взбудора́жить, возбужда́ть
йөрәген телгәләү (яралау) — ра́нить се́рдце кому, чьё
йөрәген телеп алу (телгәләү) — разрыва́ть (раздира́ть) се́рдце на ча́сти
йөрәген эретү — расположи́ть к себе́
йөрәген яулау (яулап алу) — покори́ть се́рдце чьё
йөрәгенә ия булу — владе́ть се́рдцем чьим
йөрәгенә йон (мүк) үскән — се́рдце обросло́ мхом у кого (о вялом, равнодушном человеке)
йөрәгенә чыдый алмыйча — не вы́держав душе́вного поры́ва
йөрәк актарыла — се́рдце (душа́) разрыва́ется
йөрәк (атылып) чыгарга җитү — си́льно волнова́ться (букв. се́рдце гото́во вы́скочить)
йөрәк ачыну — боле́ть душо́й, огорча́ться
йөрәк ачысы — му́ка, у́жас
йөрәк аша үткәреп — глубоко́ прочу́вствовав се́рдцем
йөрәк бәгърем (парәм, маем диал.) — ми́`лый мой, душа́ моя́, серде́чко моё
йөрәк биреп (салып) — вложи́в ду́шу
йөрәк бушату — излива́ть ду́шу, отводи́ть ду́шу; подели́ться го́рем
йөрәк дусты — друг се́рдца; серде́чный друг
йөрәк жу итү — се́рдце ёкнуло
йөрәк җитү — осме́литься, хвати́ть ду́ху
йөрәк җылысы — душе́вная теплота́, и́скренние чу́вства
йөрәк итен ашау (талау, телгәләү) — не дава́ть поко́я, терза́ть; вы́мотать (всю) ду́шу
йөрәк итенә ябышып үсү — всегда́ по́мнить, храни́ть в се́рдце ( о любимом человеке)
йөрәк итенә үтү — быть о́чень мучи́тельным, тя́гостным кому
йөрәк йолкына — см. йөрәк өзгәләнә
йөрәк кабару — беспоко́иться, волнова́ться
йөрәк калмау — см. йөрәге алыну
йөрәк кандырып — с по́лным удово́льствием, с по́лным наслажде́нием
йөрәк киселү — му́читься, изму́читься, истоща́ться/истощи́ться ( от голода); быть о́чень голо́дным
йөрәк кешесе — (о чутком, добром человеке) серде́чный челове́к
йөрәк корты — ирон. сердцее́д
йөрәк кубу (чыгу) — си́льно испуга́ться
йөрәк кузгату — об обострении сердечной боли (от расстройства, сильного волнения)
йөрәк кушканча — по веле́нию се́рдца
йөрәк кымырҗу — испы́тывать чу́вство стра́ха
йөрәк кысылу (ою) — се́рдце щеми́т (но́ет)
йөрәк маен (майларын) имү — обира́ть (ободра́ть) до́чиста, до ни́тки
йөрәк өшү (өшеп китү) — похолоде́ть в се́рдце
йөрәк сере — сокрове́нная та́йна
йөрәк серенә керү — быть посвящённым в сокрове́нную та́йну кого-л.
йөрәк сизү (тою) — предчу́вствовать || предчу́вствие
йөрәк сикерә — се́рдце коло́тится
йөрәк сүзе — серде́чное (душе́вное) сло́во
йөрәк сыза (сыкрый, әрни) — се́рдце щеми́т; се́рдце но́ет; душа́ (се́рдце) боли́т
йөрәк ташу — см. йөрәк кайнау
йөрәк телгәләнә (парә-парә килә) — се́рдце раздира́ется на ча́сти
йөрәк тойгысы (хисе, сагышы) белән — с и́скренним, глубо́ким чу́вством; (всей) душо́й; все́ми фи́брами души́
йөрәк түзми — не те́рпится
йөрәк түрендә — в глубине́ души́ (се́рдца)
йөрәк түрендә йөртү (саклау) — всё ещё по́мнить, не забы́ть
йөрәк тынгысыз кала — се́рдце замира́ет
йөрәк тынычлану — успоко́иться, отлегло́ от се́рдца
йөрәк урыныннан кубу (кузгалу) — си́льно испуга́ться и́ли испы́тывать чу́вство постоя́нной трево́ги
йөрәк үкчәгә китү — душа́ ухо́дит в пя́тки у кого
йөрәк үлү — о беспечном, инертном человеке; см. йөрәк мүкләнү
йөрәк чуарлану — испы́тывать чу́вство волне́ния, беспоко́йства
йөрәк ялгау — закуси́ть, замори́ть червячка́
йөрәк ялкыны — поры́в
йөрәк ярасын кузгату — береди́ть серде́чные ра́ны
йөрәк яргыч — ужа́сный, жу́ткий, душераздира́ющий (о голосе, крике)
йөрәк ярсый (өзгәләнә) — се́рдце разрыва́ется
йөрәк ярылу — см. йөрәк алыну
йөрәк ятмау — душа́ (се́рдце) не лежи́т, не по душе́ (се́рдцу)
йөрәк яшерү — скры́тничать
йөрәккә барып җитү — тро́гать (дойти́) до глубины́ души́ (се́рдца)
йөрәккә басу — (о мастерской игре на музыкальных инструментах, о хорошем пении и пляске), брать (взять, хвата́ть) за́ душу (сердце)
йөрәккә боз булып утыру — оста́вить о́чень неприя́тный оса́док на душе́; лечь свинцо́м на се́рдце
йөрәккә җылы керү — успоко́иться, полегча́ть на се́рдце
йөрәккә кабу (кабыну) — разволнова́ться; разне́рвничаться
йөрәккә кадалу (тию) — заде́ть за живо́е, как нож в се́рдце
йөрәккә кадау — задева́ть (заде́ть) за живо́е
йөрәккә (кара) кан саву (савылу) — се́рдце кро́вью облива́ется
йөрәккә курку йөгерү — см. кот очу
йөрәккә май (кебек) булып яту — как (бу́дто) бальза́м на се́рдце
йөрәккә сеңү — запа́сть в ду́шу
йөрәккә таш булып утыру (яту) — лечь тяжёлым ка́мнем на се́рдце (на ду́шу)
йөрәккә тоз салу — си́льно раздража́ть, расстра́ивать, огорча́ть (печальными, неприятными словами, сообщениями и т. п.)
йөрәккә төен булу — лечь ко́мом на се́рдце
йөрәккә уелу — запа́сть в ду́шу
йөрәккә ук (пычак) булып кадалу — нож в се́рдце кому
йөрәккә үтү — брать за́ душу
йөрәккә чыдый алмау — убива́ться о ком-чём, из-за кого-чего; не находи́ть себе́ ме́ста
йөрәккә якын алу (кабул итү) — принима́ть бли́зко к се́рдцу
йөрәккә ял булу — быть утеше́нием для се́рдца (души́)
йөрәкне алу — си́льно напуга́ть
йөрәкне басу — успоко́ить се́рдце
йөрәкне биреп (салып) — вкла́дывая ду́шу (рабо́тать)
йөрәкне бирү — влюби́ться, согласи́ться на взаи́мную любо́вь
йөрәкне кимерү (тырнау) — быть в постоя́нной трево́ге; скребёт на душе́ (се́рдце);
йөрәкне кисү (кисеп үтү) — вы́звать глубо́кую трево́гу; как (бу́дто) ножо́м резану́ть по се́рдцу
йөрәкне кытыклау (кытыкландыру) — тереби́ть ду́шу, се́рдце ( слегка)
йөрәкне талау — терза́ть ду́шу (се́рдце)
йөрәкне тетрәтү — сотряса́ть се́рдце
йөрәкне тынычландыру — отвести́ ду́шу
йөрәкне тырный (тырнап тора) — на се́рдце скребёт; ко́шки скребу́т на се́рдце (душе́)
йөрәкне учта (уч төбендә) тотып (кысып, йомып) — испы́тывая си́льное волне́ние, трево́гу; с замира́нием се́рдца
йөрәкне эретү — смягчи́ть (растро́гать, уте́шить) се́рдце
йөрәкне өзү (телгәләү) — надрыва́ть (раздира́ть) се́рдце (ду́шу)
йөрәкне өшетә торган — леденя́щий ( взгляд)
йөрәктә саклау (йөртү) — храни́ть в се́рдце (па́мяти)
йөрәктә ут кайнау — о́стро пережива́ть что-л.; ад кроме́шный на душе́ (се́рдце)
йөрәктән авыр таш төшкәндәй булды —ка́мень с души́ свали́лся; отлегло́ от се́рдца
йөрәктән алу — брать (хвата́ть) за́ се́рдце (ду́шу)
салкын колактан ала, сылу йөрәктән ала — (посл.) хо́лод хвата́ет за́ уши, красо́тка берёт за́ сердце
йөрәктән кичерү — си́льно пережива́ть
йөрәктән серләшү — поэт. подели́ться сокрове́нной та́йной, объясня́ться в любви́
йөрәктән төшкән — родно́й, плоть от пло́ти
- йөрәгенә керүйөрәктән чыкмау — быть в па́мяти, не забыва́ться
- йөрәк алыну
- йөрәк кубу
- йөрәк ачысы белән
- йөрәк әрнеткеч
- йөрәк әрни
- йөрәк телгәләнә
- йөрәк парчалана
- йөрәк басылу
- йөрәк тыну
- йөрәк кагу
- йөрәк кайнау
- йөрәк сызу
- йөрәк мае сызу
- йөрәк сызылу
- йөрәк мае сызылу
- йөрәк мүкләнү
- йөрәк өзгәләнә
- йөрәк өзелә
- йөрәк өзгеч
- йөрәк таш булып кату
- йөрәк урынында түгел
- йөрәк яна
- йөрәк ярасы
- йөрәккә керү
- йөрәккә кереп калу
- йөрәккә утыру
- йөрәккә тию
- йөрәккә төшә торган
- йөрәккә үтә торган
- йөрәккә төшү
- йөрәккә үтү
- йөрәккә ут кабу
- йөрәккә ут салу
- йөрәккә ялкын салу
- йөрәккә яту
- йөрәккә ятышлы
- йөрәкне ачу
- йөрәктән чыккан
- йөрәктән әйтелгән -
13 кабер
сущ.моги́ла, погребе́ние, захороне́ние книжн. || моги́льный, гробово́й, надмоги́льный, надгро́бныйтуганнар кабере — бра́тская моги́ла
кабер ташы — надгро́бный ка́мень
••кабер алу — умере́ть
кабер газабы — о́чень тяжёлая, мучи́тельная жизнь
кабер казу — рыть моги́лу, гото́вить смерть, гото́вить ги́бель (кому-чему-л.)
кабер табу — найти́ себе́ моги́лу (где-л.)
кабер тынлыгы — гробова́я тишина́; гробово́е молча́ние
кабер якасында булу — быть на краю́ моги́лы
кабергә (гүргә) кертү — вогна́ть в гроб
кабергә кергәнче — по гроб, по гроб жи́зни
кабердән чыккан төсле (кебек) — как (вы́шедший) из моги́лы ( об очень худом и слабом человеке)
каберең ерак булсын, каберең якын (янәшә) булмасын — не дай бог лежа́ть с ним ря́дом (в моги́ле)
-
14 кияү
сущ.1) жени́хкия́ү белән кәләшне котлау — поздра́вить жениха́ и неве́сту
2) молодо́й муж, супру́г ( в первые годы брака)3) этногр. зять ( муж дочери или младшей сестры)ерак кия́үнең башына чатыр коралар, якын кия́үнең башына таяк оралар — (погов.) далёкому зя́тю - зонт над голово́й, бли́зкому зя́тю - па́лкой по голове́
4) в знач. нареч. кияүдә за́мужем•- кияү бүләге
- кияү егет
- кияү камчысы
- кияү келәте
- кияү бүлмәсе
- кияү кертү
- кияү керү
- кияү булып керү
- кияү куйнына керү
- кияү өстәле
- кияү пәрәмәче
- кияү пилмәне
- кияүгә барган
- кияүгә чыккан
- кияүгә бару
- кияүгә китү
- кияүгә чыгу
- кияүгә бирү
- кияүдән кайткан
- кияүдән кайту
- кияүдән аерылу••кия́ү егете кебек — как жени́х
-
15 күк
I прил.1) голубо́й, голубо-; си́ний, лазу́рныйкүк буяу — голуба́я (си́няя) кра́ска
күккә буяу — кра́сить в си́ний цвет
күк яулык — голубо́й (си́ний) плато́к
күк күзле — голубогла́зый
күк томан — голубо́й тума́н
2) перен. си́нийавыруның иреннәре күк — у больно́го гу́бы си́ние
3) си́зый, сизо-күк күгәрчен — си́зый го́лубь
күк канатлы акчарлаклар — сизокры́лые ча́йки
4) си́вый; се́рый диал. ( о масти)күк ат — си́вая ло́шадь; си́вка
•- күк агач- күк ала
- күк бөрлегән
- күк җиләк
- күк күбәләк
- күк сөт
- күк сусын
- күк чәчәк II сущ.1) в разн. знач. не́бо, небосво́д || небе́сныйкүкне болыт каплаган — не́бо покры́то ту́чами
күктә ай йөзә — на не́бе плывёт луна́
йолдызлы күге — звёздное не́бо
күктән сөрелгәннәр — изгна́нники не́ба
күзләрне күккә төбәү — обрати́ть взо́ры на не́бо
күк төсендәге — небе́сного цве́та, я́рко-голубо́й
күк зәңгәрлеге — небе́сная синева́, небе́сная лазу́рь
күк җисемнәре — небе́сные тела́
2) в знач. нареч. күккә вверхзенит туплары күккә төбәлгән — зени́тные ору́дия наце́лены вверх
•- күк бите- күк гөмбәзе
- күк гөрелдәү
- күк гөрселдәү
- күк гөрелтесе
- күк итәге
- күк чите
- күк йөзе
- күк көймәсе
- күк чатыры
- күк күкрәү
- күк меридианы
- күк сферасы
- күк экваторы••күк арбасы — гром (букв. небе́сная теле́га)
күк белән җир арасы — (отлича́ться) как не́бо от земли́; не́бо и земля́
күк белән җир арасында (булу) — быть, находи́ться ме́жду не́бом и землёй
күк белән җир арасында йөрү — вита́ть ме́жду не́бом и землёй; вита́ть в облака́х
күк белән ябылган (капланган) — некры́тый, без кры́ши
күк кабыгы (капусы) ачылды — сча́стье привали́ло; наста́л ( чей-то) звёздный час
күк кабыгы (капусы) ачылганны көтү — наде́яться на аво́сь
күк (күкләр) күкрәтү — мета́ть гро́мы и мо́лнии (гро́мы-мо́лнии)
күккә күтәрү (чөю); күккә күтәреп (чөеп) мактау — возноси́ть/вознести́ до небе́с
күк патшасы — царь (оте́ц) небе́сный
күк терәве — прост. верзи́ла
күккә күтәрелү — взорва́ться, взлете́ть на во́здух
күккә очыру (күтәрү) — взорва́ть, подня́ть на во́здух
күкнең төбе тишелү — разве́рзлись небеса́, разве́рзлись хля́би небе́сные (о сильном, проливном дожде)
күктән җиргә төшү — упа́сть (сойти́) с не́ба (небе́с) на зе́млю
күктән иңгән — рел. по́сланный бо́гом, от бо́га
күктән (төшкәнне) көтү — ждать ма́нну небе́сную; ждать у мо́ря пого́ды; наде́яться на аво́сь
күктән төшү — как (бу́дто, сло́вно, то́чно) с не́ба свали́лся (упа́л); сва́ливаться (свали́ться, па́дать, упа́сть) с не́ба (т. е. случи́ться неожи́данно, внеза́пно); как (бу́дто, сло́вно, то́чно) с луны́ свали́лся (упа́л); сва́ливаться (свали́ться, па́дать, упа́сть) с луны́; как с не́ба свали́лся; с не́ба свали́лся (упа́л) (о неожиданно полученном, достигнутом)
- күкләргә ашу III послелог; разг.; см. кебеккүктән эзләгәнне җирдән табу — на ловца́ и зверь бежи́т (букв. иска́ть на не́бе, а найти́ на земле́)
кояш чыккан күк булды — сло́вно взошло́ со́лнце
-
16 үлек
I 1. сущ.труп, мертве́ц, поко́йник, поко́йница2. прил.; прям.сугыш кырындагы үлекләр — тру́пы на по́ле би́твы
мёртвый, уме́рший, неживо́й; безжи́зненныйүлек гәүдәләр — безжи́зненные тела́
- үлек кую- үлек күмү
- үлек озату
- үлекләр бүлмәсе
- үлекләрдән курку авыруы
- үлек кебек йоклау
- үлек төсе керү
- үлек төсенә керү
- үлек төсле
- үлек чырае
- үлек чыккан төсле
- үлек чырае чыгу
- үлеккә сөлек салгандай II сущ.үлек суырту — вытя́гивать гной, дренажи́ровать
-
17 шыр
I сущ.; уст.ци́бик (ящик, тюк или мешок с чаем весом до двух пудов)II прил.шыр чәе — чай в ци́биках
го́лый, пусто́й, откры́тый; ниче́м не покры́тыйшыр дала — го́лая степь
шыр кыялар — го́лые ска́лы
ялан кебек шыр бүлмә — просто́рная, пуста́я (не обста́вленная) ко́мната
••шыр тиле (җүләр) — кру́глый (наби́тый) дура́к; дура́к дурако́м; слух царя́ небе́сного; идио́т
шыр ялангач калдыру — отобра́ть всё, отня́ть всё иму́щество у кого-л., обобра́ть до ни́тки, ободра́ть как ли́пку; оста́вить ни с чем, оста́вить ни́щим
- шыр чыкканшыр ялган — я́вная ложь; я́вная (го́лая) чушь
- шыр ялангач III нареч.сплошь, весь; кру́глый, совсе́м; чи́стый ( без примеси); см. тж. шау IIшыр көмештән савыт-саба — посу́да из чи́стого серебра́
шыр май — оди́н жир, одно́ са́ло; сли́шком жи́рный
шыр ятим — кру́глый(-ая) сирота́
шыр ятим калу (яшәү) — оста́ться кру́глым(-ой) сирото́й
••шыр яру — см. шәрран яру; шыр акыру
- шыр кычкырушыр ярып — о́чень гро́мко, во весь го́лос, во всё го́рло
- шыр сөяк IV 1. прил.; см. шырагай 2. нареч.; разг.невоспи́танно; некульту́рно, шаловли́воV сущ.шыр кылану, үзен шыр тоту — вести́ себя́ невоспи́танно; озорнича́ть, шали́ть; беси́ться
1) см.; тж. шур 1)2) рассо́л (для засолки овощей, рыбы и т. п.)3) минера́льная (солёная) вода́; морска́я вода́ и́ли вода́ из соланчака́•- шыр тозVI сущ.страх, у́жас, тре́пет, жуть- шыр итүэчкә шыр йөгерә — охва́тывает страх
-
18 туча тучей
( о мрачном человеке) кара болыт кебек, кара янып, карасы йөзенә чыккан
См. также в других словарях:
җык — БУЛУ – Тәмам туеп, арып бетү, гарык булу (нин. б. эштән, күренештән). ҖЫК КЕРГЕРЕ (ТИГЕРЕ, БУЛГЫРЫ) – Тиргәү, каргау сүзе. ҖЫК КЕБЕК – Әзмәвердәй, зур гәүдәле, таза. ҖЫК ЧЫГУ – Хәлдән таю, тәмам йөдәү сабан сөйри сөйри атларның җыгы чыккан. ҖЫККА … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ир — 1. Хатын кызга капма каршы җенестәге кеше с. (ир бала 2. с. Ирләр өчен билгеләнгән ирләр киеме. Ирләргә хас, ирләрдәге кебек ирләр тавышы 3. Малайлык, егетлек чорын үткән, олыгайган кеше 4. с. күч. Батыр йөрәкле, булдыклы 5. Хатынның бергә тормыш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тук-тук — аваз. 1. Агач, таш кебек нәрсәләргә бәргәндә чыккан кыска, өзек өзек саңгырау тавышны белдерә 2. рәв. Шундый тавыш чыгарып тук тук чукый … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урында — Җирле оешмаларның үзендә (югары оешмалар катнашыннан башка) мәсьәләне урында хәл итү 4. Нәрсәнең дә булса аерым өлеше, җире 5. Китапның, әдәби яки музыкаль әсәрнең, пьесаның аерым бер өлеше, өзеге 6. Кемнең дә булса берәр өлкәдә башкарган эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
утырту — 1. Үстерү максаты белән, үсемлекләрнең тамырын, бүлбеләрен, орлыкларын җиргә күмү 2. Утырырга булышу, тәкъдим итү яки мәҗбүр итү. Кая да булса бару, китү өчен урын алуга, урнашуга ярдәм итү машинага утырту и. Кая да булса китү алдыннан урынлашу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хөкем — 1. Кем нәрсә турында фикер, бәяләмә, карар 2. Кешеләр арасында чыккан бәхәсләрне хәл итү һәм җинаятьләрне тикшерү эшләрен башкара торган дәүләт органы, суды (1). Судьялар хөкем килә, торыгыз! 3. Җинаять эшләре һәм һәртөрле бәхәсләрне тикшерү эше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
япь — 1. Агачның икегә яки берничәгә аерылган, ботакланган кәүсәсе яки ботагы. Шул аерылып, ботакланып киткән урын, аерма. Аермалы агач кәүсәсе яки ботагының аерылып торган бер сабагы, ботагы 2. Сәнәк, чәнечке кебек нәрсәләрнең теше 3. сөйл. Төп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
